همشهری‌آنلاین-امیرمحمد حسینی: با گذشت دو سال از روی کار آمدن جو بایدن، رییس‌جمهور آمریکا تاکنون با محمدبن سلمان ولیعهد سعودی دیداری نداشته است. در حالی که دونالد ترامپ رییس‌جمهور پیشین آمریکا حمایت همه‌جانبه از عربستان به ازای فروش تسلیحات به این کشور داشت، بایدن حتی حاضر به مکالمه تلفنی با بن سلمان نیز نشده است. در چنین شرایطی تغییر رویکرد آمریکا پس از دوره ترامپ در قبال عربستان حتی روی سیاست‌های کلان سعودی‌ها نیز تاثیراتی داشته است.
با این همه نخستین دیدار بایدن و بن سلمان شنبه هفته پیش رو و در شرایط انجام می‌شود که رییس‌جمهور به دنبال افزایش عرضه نفت عربستان و کاهش قیمت جهانی نفت و بنزین است. از سوی دیگر اما حالا عربستان نیز در شرایط در پی امتیازاتی از واشنگتن است و به ویژه محمد بن سلمان به تضمین آمریکا برای جانشینی خود نیاز دارد. اما حسین رویوران کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین تاکید می‌کند که بایدن در سفر خود موفق به بالا بردن تولید نفت نمی‌شود و از سوی دیگر تضمینی و امتیازی به محمد بن سلمان نیز نخواهد داد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
به نظر می‌رسد که رییس‌جمهور آمریکا در شرایط ویژه‌ای با محمدبن سلمان ولیعهد سعودی دیدار می‌کند. چه اهداف و محورهای مهمی در این سفر از منظر اعراب و عربستان وجود دارد؟
نخستین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که در زمان آقای ترامپ آمریکا به عربستان چک سفید داده بود و همه سیاست‌های این کشور را تایید کرد. این در حالی بود که رویکرد ترامپ در آمریکا منتقدانی داشت که به ویژه بعد از کشته‌شدن فجیع جمال خاشقجی به دست نیروهای عربستان تشدید شد. با این همه ترامپ سیاست چک سفید را تا پایان دوره خود ادامه دارد. اما جو بایدن پس از روی کار آمدن سیاست چک سفید را پایان داد و سیاست حمایت مشروط را مطرح کرد. این رویکرد جدید برای عربستان سنگین بود. چرا که آمریکا نه تنها مشروط بلکه گاهی هم تنبیهی عمل کرد و به طور مثال بحث عدم فروش سلاح‌های تهاجمی به عربستان مطرح شد.
از سوی دیگر سفر بایدن در حالی انجام می‌شود که سیاست آمریکا در منطقه راهبردی نیست و تبدیل به سیاست انفعالی شده است. مهم‌ترین هدفی که برای این سفر اعلام شده افزایش عرضه نفت و در نتیجه کاهش قیمت آن است. لذا این سیاستی انفعالی است که آمریکا تحت تاثیر جنگ اوکراین و بالا رفتن قیمت نفت در پیش گرفته است. اما محمد بن‌سلمان نیز به دنبال جانشینی گرفتن تضمین و امتیاز از آمریکاست. بنابراین بایدن و محمدبن سلمان با این دو نیت دیدار می‌کنند.
فکر می‌کنید عربستان به درخواست آمریکا پاسخ مثبت خواهد داد؟
وقتی قیمت نفت به زیر ۱۰۰ دلار رسید عربستان و روسیه با توافق اوپک پلاس و عرضه محمود قیمت نفت را بالا بردند. جنگ اوکراین نیز اثر دوباره بر قیمت نفت گذاشت و کاهش بیشتر تولید از سوی روسیه چه از طریق تحریم و چه سیاست‌های این کشور منجر به افزایش دوباره قیمت می‌شود. حال سوال اینجاست که عربستان به روسیه و توافق اوپک پلاس پشت می‌کند؟ به نظر من با توجه به اینکه روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت است عربستان تولید خود را شکلی محدود بالا می‌برد اما پشت به روسیه و توافق اوپک پلاس نخواهد کرد. چرا که کاهش تولید نفت موضعی استراتژیک است و حیات عربستان به درآمدهای نفتی وابسته است. بنابراین به نظر نمی‌رسد که عربستان به افزایش مازاد تولید و کاهش قیمت نفت به ۷۰ یا ۸۰ دلار تن بدهد.
به این ترتیب ولیعهد سعودی هم نمی‌تواند تضمینی از آمریکایی‌ها بگیرد؟
بعید است که چنین اتفاقی رخ دهد. حزب دموکرات بیشتر روی محمدبن نایف سرمایه‌گذاری کرده و بیشترین ارتباط را با او دارد. اکنون هم که بن نایف در حصر است مشاور او یعنی آقای سعد الجبری که به کانادا پناهنده شده اخیر در شبکه‌های آمریکا صحبت‌ها و مصاحبه‌های زیادی علیه نظام سعودی انجام داده است. این نوع پوشش رسانه‌ای با مخالف خونی محمد بن سلمان بدون هماهنگی و استراتژی نیست و لذا به نظر می‌رسد آمریکا از اختلافی که درون خاندان آل سعود استفاده می‌کند و فعلا از محمد بن سلمان حمایت نخواهد کرد. آمریکا این موضوع را به عنوان ابزار فشاری نگه می‌دارد تا در زمان مناسب یعنی فوت سلمان از بهترین و نزدیک‌ترین گزینه به خود حمایت کند و او را به پادشاهی برساند.
ائتلاف‌سازی آمریکا با اعراب علیه ایران چطور پیش می‌رود؟ به نظر شما بایدن دستاوردی در این زمینه در سفر خود خواهد داشت؟
همانطور که گفتید موضوع دیگری که آمریکایی‌ها در این سفر دنبال می‌کنند برنامه هسته‌ای و تلاش برای مهار ایران است. در این راستا بحث ایجاد ناتوی عربی و ائتلاف علیه ایران مطرح شده است که عملی به نظر نمی‌رسد. چرا که در زمان ترامپ نیز عربستان ۵۲ نماینده کشورهای مختلف را جمع کرد اما نتوانست چنین ساختاری ایجاد کند. امروز نیز چنین ائتلافی امکان‌پذیر نیست. اما نکته مهم اینجاست که مطرح شدن دوباره این بحث نشان‌دهنده استیصال آمریکا است. آمریکایی‌ها که از جنگ صدام، تحریم‌ها، ترور و تروریسم حمایت کرد تا به نظام آسیب بزند اما موفق نشد. بنابراین امروز به دنبال اتحاد با رقبای ایران علیه ایران است که نشان‌دهنده استیصال آمریکایی‌ها و عدم موفقیت آن‌ها در پیشبرد سیاست‌های کلان خود علیه ایران دارد.
تلاش برای عادی‌سازی روابط اعراب به ویژه اسرائیل و عربستان چطور؟ فکر می‌کنید بایدن موفق به پیشبرد این سیاست می‌شود؟
بحث عادی‌سازی رابطه با اسرائیل فرآیندی چالشی است. به این معنا که این اتفاق نمی‌تواند به سادگی به ویژه میان عربستان و اسرائیل رخ دهد. تبدیل کردن اسرائیل از یک دشمن به دوست و هم‌پیمان با باورهای دینی و اعتقادات افکار عمومی در تعارض و تضاد است. خداوند در قرآن به صراحت از یهود به عنوان دشمنان یاد می‌کند و سیاست‌های کشور اسلامی نمی‌تواند در تعارض با کلام خداوند باشد. هر چند که ممکن است کشوری با سرکوب سیاست عادی‌سازی روابط با اسرائیل را پیش بگیرد اما چنین سیاست‌هایی نمی‌تواند ثبات داشته باشد.
نظر شما